ید _ Iodine

ید از جمله عناصر بسیار جزئی است که به مقدار کم در بدن یافت می شود. اما با وجود مقدار کم آن در بدن، نقشهای بسیار مهمی در بدن  ایفا می کند. بدن معمولاً حاوی ۲۰ تا ۳۰ میلی گرم ید است که بیش از ۷۵ % این مقدار در غده تیروئید و بقیه آن در سایر قسمتهای بدن بخصوص غدد شیری پستان، مخاط معده و خون توزیع شده است.

عملکرد:

ید در غده تیروئید ذخیره می شود و در آنجا برای ساخته شدن هورمونهای تیروئیدی (T3-T4) مورد استفاده قرار می گیرد.

منابع غذایی ید:

ید در مقادیر متغیری در غذا و آب آشامیدنی وجود دارد. غذاهای دریایی مانند ماهی ساردین، ماهیهای آب شور، صدف و خرچنگ غنی ترین منابع ید هستند. محتوای ید شیر و تخم مرغ براساس میزان دسترسی ید در رژیم غذایی حیوان مشخص می شود. مقدار ید سبزیجات به محتوای ید خاکی که  در آن رشد کرده اند بستگی دارد. همچنین ید به طور مصنوعی به بعضی اقلام غذایی اضافه می شود و از این طریق وارد بدن می شود مانندنمک یددار که یکی از بهترین راه دریافت ید است.

کمبود ید:

بسیاری از افراد در سراسر دنیا، به ویژه افرادی که در کشورهای کمتر توسعه یافته زندگی می کنند و اغلب غذاهای دریایی در برنامه غذایی شان وجود ندارد، در معرض خطر کمبود ید قرار دارند. این افراد دچار کمبود متوسط ید هستند حتی بدون اینکه گواتر آشکار ( حالت شدید کمبود ید) در آنها مشهود باشد. در کودکان دبستانی کمبود ید با اختلالات شناختی همراه است.

کمبود ید شایعترین دلیل قابل پیشگیری عقب ماندگی در دنیا است. مصرف نمک یددار یا تجویز خوراکی یک دُز روغن ید و مکمل های هفتگی در درمان کمبود ید موثر هستند. استفاده از نمک یددار بخصوص در سه ماهه دوم بارداری باید تشویق شود.

گواتر چیست؟

دریافت بسیار پائین ید موجب بروز گواتر ساده (گواتر اندمیک) می شود که با بزرگ شدن غده تیروئید همراه است. با اینکه بسیاری از کشورها در ریشه کنی کمبود ید بسیار تلاش کرده اند، گواتر ممکنست ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون نفر را در سرتاسر دنیا تحت تأثیر قرار دهد.

کمبود ید خصوصاً در مناطق کوهستانی و نواحیی که در آنجا مواد غذایی ایجادکننده گواتر (گواتروژن) زیادی مصرف می کنند ممکن است شایع باشد و یا در صورتی که به دنبال افزایش نیاز به هورمونهای تیروئیدی اتفاق بیفتد مثلاً در زنان در دوران بلوغ، بارداری و شیردهی، به طور نسبی وجود داشته باشد.

 

مواد گواتروژن (گواترزا) چه موادی هستند؟

مواد گواتروژن که به طور طبیعی در مواد غذایی وجود دارند می توانند با ممانعت از برداشت ید از خون توسط سلولهای غده تیروئید، ایجاد بیماری گواتر کنند. بعضی مواد غذایی حاوی گواتروژنها عبارتند از کلم، شلغم، بادام زمینی، سیب زمینی شیرین و سویا.

توجه! باید دانست گواتروژنها در اثر حرارت یا پختن غیرفعال می شوند.

 

کرتینیسم چیست؟

کمبود شدید ید در دوران جنینی و دوره رشد اولیه پس از تولد، منجر به ایجاد بیماری به نام کرتینیسم در نوزادان می شود. این سندرم با نقص ذهنی، فلج دستها یا پاها و یا هر دو، کری و لالی، اختلال تکلم، گام برداشتن با کشیدن پاها روی زمین، کوتاهی قد و کم کاری غده تیروئید (هیپو تیروئیدیسم) مشخص می شود. موارد خفیفتر این سندرم هم وجود دارد که به صورت تأخیر متوسط در بلوغ ذهنی یا تأخیر عصبی-حرکتی تظاهر می کند.

نتایج تحقیقات علمی نشان داده است در برخی از مناطق مکمل یاری با ید، سبب افزایش عملکرد شناختی در کودکان سنین مدرسه و دچار کمبود خفیف ید شده است.

تهیه کننده : اکبر اکبری : کارشناس حرفه ای تغذیه ورزشی و فیتنس.